Vận chuyển hàng hóa nguy hiểm bằng đường biển: Quy định, phân loại và những lưu ý

Quy định pháp luật về vận chuyển hàng hóa nguy hiểm

Hàng hoá nguy hiểm là gì?

Hàng hóa nguy hiểm là những loại hàng hóa có khả năng gây ra nguy cơ hoặc rủi ro cho sức khỏe con người, tài sản, hoặc môi trường trong quá trình vận chuyển, lưu trữ, hoặc sử dụng. Những nguy cơ này có thể bao gồm cháy, nổ, độc hại, ăn mòn, hoặc gây ô nhiễm. Do đó, việc quản lý và vận chuyển hàng hóa nguy hiểm phải tuân theo các quy định nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn.

Tại Việt Nam, việc vận chuyển hàng hóa nguy hiểm là một lĩnh vực được quản lý nghiêm ngặt bởi các quy định pháp luật nhằm đảm bảo an toàn cho con người, môi trường, và tài sản. Một trong những văn bản pháp lý quan trọng điều chỉnh hoạt động này là Nghị định 42/2020/NĐ-CP, ban hành bởi Chính phủ. Nghị định này không chỉ quy định rõ ràng về danh mục các loại hàng hóa được coi là nguy hiểm, mà còn đưa ra các tiêu chuẩn và yêu cầu cụ thể cho phương tiện vận chuyển, người vận chuyển, và các biện pháp an toàn cần tuân thủ.

Quy định pháp luật về vận chuyển hàng hóa nguy hiểm

Danh mục hàng hóa nguy hiểm

Trong Nghị định 42/2020/NĐ-CP, các loại hàng hóa nguy hiểm được liệt kê rõ ràng và phân loại dựa trên tính chất vật lý và hóa học của chúng. Những loại hàng hóa này bao gồm các chất dễ cháy, nổ, phóng xạ, độc hại, và các loại hóa chất có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng nếu không được xử lý cẩn thận. Danh mục này giúp các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, và người vận chuyển dễ dàng nhận diện và phân loại hàng hóa nguy hiểm để có biện pháp phòng ngừa và bảo đảm an toàn trong suốt quá trình vận chuyển.

Yêu cầu đối với phương tiện vận chuyển

Một trong những yếu tố quan trọng trong việc vận chuyển hàng hóa nguy hiểm là phương tiện vận chuyển. Theo quy định, các phương tiện này phải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe và được trang bị đầy đủ các thiết bị cần thiết nhằm đảm bảo an toàn. Những phương tiện vận chuyển hàng nguy hiểm phải được kiểm định thường xuyên để đảm bảo rằng chúng đủ khả năng chịu được những điều kiện khắc nghiệt hoặc tình huống khẩn cấp.

Cụ thể, phương tiện vận chuyển cần có:

• Hệ thống phòng cháy chữa cháy: Đây là yêu cầu bắt buộc đối với các phương tiện vận chuyển hàng hóa nguy hiểm, đặc biệt là các chất dễ cháy nổ. Thiết bị phòng cháy chữa cháy phải đảm bảo khả năng hoạt động hiệu quả trong mọi trường hợp, đồng thời được kiểm tra định kỳ để đảm bảo chúng luôn trong tình trạng tốt.
• Thiết bị an toàn khác: Ngoài hệ thống phòng cháy chữa cháy, phương tiện cũng cần được trang bị các thiết bị bảo vệ khác như thiết bị phát hiện rò rỉ khí, hệ thống cảnh báo nguy hiểm, và các biện pháp an toàn khẩn cấp khác.

Người vận chuyển hàng hóa nguy hiểm

Người vận chuyển là một yếu tố quan trọng khác trong quy trình đảm bảo an toàn. Theo Nghị định 42/2020/NĐ-CP, những cá nhân tham gia vào quá trình vận chuyển hàng hóa nguy hiểm phải được đào tạo bài bản và có chứng chỉ hành nghề phù hợp. Việc đào tạo này bao gồm việc hiểu rõ về tính chất và nguy cơ của từng loại hàng hóa mà họ vận chuyển, cũng như cách ứng phó với các tình huống khẩn cấp.

Người vận chuyển cần nắm vững các kiến thức cơ bản về:

• Tính chất của hàng hóa nguy hiểm: Hiểu rõ đặc điểm và cách xử lý các loại hàng hóa cụ thể sẽ giúp người vận chuyển phòng tránh được những rủi ro có thể xảy ra.
• Biện pháp an toàn: Người vận chuyển phải nắm vững các quy trình an toàn, từ việc kiểm tra phương tiện trước khi vận chuyển, đến việc xử lý tình huống khẩn cấp như cháy nổ hoặc rò rỉ hóa chất.
• Chứng chỉ hành nghề: Mọi người vận chuyển hàng hóa nguy hiểm đều phải có chứng chỉ hành nghề, chứng minh rằng họ đã qua đào tạo và đủ tiêu chuẩn để thực hiện công việc này.

Biểu trưng hàng hóa nguy hiểm

Để đảm bảo việc phân loại và nhận biết hàng hóa nguy hiểm một cách dễ dàng, mỗi loại hàng hóa đều được quy định phải có biểu trưng riêng. Những biểu trưng này được thiết kế để cung cấp thông tin ngay lập tức về mức độ nguy hiểm và loại nguy cơ mà hàng hóa có thể gây ra.

Ví dụ:

• Biểu trưng dễ cháy: Hàng hóa có khả năng gây cháy nổ sẽ được đánh dấu bằng biểu trưng màu đỏ với hình ngọn lửa.
• Biểu trưng chất độc hại: Những loại hàng hóa có khả năng gây hại cho sức khỏe con người hoặc môi trường sẽ được đánh dấu bằng biểu trưng hình đầu lâu, màu đen hoặc cam.
• Biểu trưng chất phóng xạ: Hàng hóa chứa chất phóng xạ sẽ có biểu trưng màu vàng với hình biểu tượng phóng xạ đặc trưng.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về biểu trưng không chỉ giúp người vận chuyển nhận diện rõ ràng loại hàng hóa mà họ đang xử lý, mà còn đảm bảo các bên liên quan khác, như lực lượng cứu hỏa hoặc cảnh sát giao thông, có thể nhận biết ngay mức độ nguy hiểm của hàng hóa trong các tình huống khẩn cấp.

Các biện pháp an toàn khác

Ngoài các quy định về phương tiện, người vận chuyển và biểu trưng, Nghị định 42/2020/NĐ-CP còn đưa ra các biện pháp an toàn khác như quy trình bốc xếp, vận chuyển và giao nhận hàng hóa. Tất cả các hoạt động này đều phải tuân thủ các quy định về an toàn lao động và môi trường, nhằm đảm bảo không có rủi ro xảy ra trong suốt quá trình vận chuyển.

Phân loại hàng nguy hiểm

Phân loại hàng hóa nguy hiểm là một bước quan trọng trong quá trình vận chuyển các loại hàng hóa này qua nhiều phương tiện như đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa, đường biển và đường hàng không. Việc phân loại chính xác không chỉ giúp bảo đảm an toàn cho quá trình vận chuyển mà còn tạo điều kiện để các bên liên quan, từ nhà vận chuyển đến cơ quan khẩn cấp, nhận biết và xử lý đúng cách các nguy cơ tiềm ẩn. Quy trình phân loại này tuân theo các quy định của các hiệp định quốc tế cũng như luật pháp hiện hành tại Việt Nam.

Phân loại hàng nguy hiểm

Trong thực tế, khi tham gia vào bất kỳ công đoạn nào như xử lý, đóng gói hoặc vận chuyển hàng hóa nguy hiểm, việc phân loại chính xác là điều bắt buộc. Điều này đảm bảo rằng các bên trong chuỗi cung ứng, bao gồm cả những lực lượng cứu hộ khẩn cấp khi cần thiết, đều có thông tin rõ ràng về các loại mối nguy hiểm mà họ có thể đối mặt. Mỗi loại hàng hóa nguy hiểm đều tiềm ẩn những rủi ro khác nhau, và việc nhận diện chính xác từng loại sẽ giúp giảm thiểu các tai nạn có thể xảy ra, đồng thời tăng cường tính hiệu quả của quá trình vận chuyển.

Theo phân loại do Liên Hợp Quốc đưa ra, hàng hóa nguy hiểm được chia thành nhiều nhóm khác nhau, dựa trên mối nguy hiểm chính mà chúng có thể gây ra. Mỗi nhóm hàng đều có những đặc tính riêng, từ khả năng dễ cháy, nổ, độc hại cho đến nguy cơ phóng xạ. Sự phân loại này không chỉ giúp quản lý tốt hơn việc vận chuyển mà còn hỗ trợ các cơ quan chức năng và lực lượng an ninh trong việc giám sát và xử lý hàng hóa nguy hiểm một cách an toàn, hiệu quả.

Một số lưu ý trong quá trình vận chuyển hàng nguy hiểm bằng đường biển

Vận chuyển hàng hóa nguy hiểm bằng đường biển là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự cẩn trọng và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn. Đặc biệt, khi đối mặt với các loại hàng hóa có khả năng gây nguy hại như hóa chất, chất dễ cháy nổ, hay hàng phóng xạ, việc chuẩn bị tài liệu và quy trình vận chuyển đúng đắn là điều không thể thiếu. Để đảm bảo quá trình vận chuyển diễn ra an toàn và suôn sẻ, doanh nghiệp cần nắm rõ một số yếu tố quan trọng sau đây.

Một số lưu ý trong quá trình vận chuyển hàng nguy hiểm bằng đường biển

Giấy tờ cần thiết khi vận chuyển hàng hóa nguy hiểm

Khi vận chuyển hàng hóa nguy hiểm bằng đường biển, các hãng tàu và cơ quan chức năng thường yêu cầu doanh nghiệp phải cung cấp một số tài liệu quan trọng nhằm đảm bảo việc quản lý và xử lý an toàn trong quá trình vận chuyển. Hai tài liệu cần thiết nhất bao gồm:

• Bảng chỉ dẫn an toàn hóa chất (MSDS): Đây là tài liệu quan trọng cung cấp thông tin chi tiết về các đặc tính và nguy cơ của hàng hóa nguy hiểm. MSDS (Material Safety Data Sheet) là một bảng thông tin kỹ thuật, trong đó có các hướng dẫn cụ thể về việc xử lý, lưu trữ, và các biện pháp phòng ngừa đối với từng loại hóa chất. MSDS giúp cho các bên liên quan như cơ quan kiểm tra, hải quan, và đặc biệt là nhân viên tàu biển, nhận biết các nguy cơ tiềm ẩn, từ đó có biện pháp ứng phó phù hợp.
• Khai báo hóa chất – DG Form (Dangerous Goods Declaration): Đây là mẫu khai báo hàng hóa nguy hiểm mà doanh nghiệp cần nộp cho các cơ quan có thẩm quyền cũng như hãng tàu. Mẫu DG Form liệt kê chi tiết các thông tin như tên gọi, mã số hàng nguy hiểm theo phân loại quốc tế, loại nguy cơ chính (dễ cháy, nổ, độc hại…), cũng như hướng dẫn đóng gói và vận chuyển. Việc khai báo đầy đủ và chính xác trên DG Form là bắt buộc để các cơ quan liên quan đánh giá rủi ro và đưa ra các biện pháp an toàn cần thiết.

Cả hai tài liệu này là yêu cầu cơ bản và bắt buộc từ các hãng tàu khi nhận vận chuyển hàng hóa nguy hiểm. Ngoài ra, sau khi hàng hóa được hãng tàu chấp thuận vận chuyển, doanh nghiệp cần chuẩn bị thêm các chứng từ bổ sung khác như vận đơn (Bill of Lading) và các giấy tờ liên quan trong suốt quá trình giao nhận và kiểm tra hàng hóa.

Thời gian vận chuyển hàng hóa nguy hiểm

Thời gian vận chuyển hàng hóa nguy hiểm thường kéo dài hơn so với hàng hóa thông thường do tính chất phức tạp của quy trình kiểm tra và đảm bảo an toàn. Khi đặt booking với hãng tàu, doanh nghiệp cần cung cấp MSDS và DG Form để hãng tàu đánh giá các rủi ro tiềm ẩn trước khi quyết định vận chuyển. Quy trình kiểm duyệt này có thể mất từ 2-3 ngày đối với các loại hàng nguy hiểm đơn giản, nhưng cũng có thể kéo dài đến vài tuần đối với các loại hàng có mức độ nguy hiểm cao hoặc khi tàu cần thực hiện chuyển tải.

Ngoài ra, thời gian lưu container tại cảng khi vận chuyển hàng hóa nguy hiểm cũng bị hạn chế. Thông thường, doanh nghiệp chỉ có từ 3-5 ngày để hoàn thành thủ tục giao nhận và bốc xếp hàng hóa, tùy thuộc vào quy định của từng cảng biển. Nếu không hoàn thành đúng thời gian quy định, hàng hóa có thể bị giữ lại, dẫn đến phát sinh thêm chi phí lưu bãi hoặc thậm chí là các phí phạt từ phía cảng vụ hoặc hãng tàu.

Để tránh các sự cố về thời gian vận chuyển, doanh nghiệp cần có kế hoạch chuẩn bị đầy đủ giấy tờ và đóng gói hàng hóa theo đúng quy chuẩn. Đồng thời, việc lựa chọn một hãng tàu uy tín, có kinh nghiệm trong việc vận chuyển hàng nguy hiểm cũng là yếu tố quan trọng giúp quá trình vận chuyển diễn ra thuận lợi và an toàn.

Yêu cầu về an toàn trong quá trình vận chuyển

Vận chuyển hàng hóa nguy hiểm không chỉ đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ càng về giấy tờ, mà còn yêu cầu cao về các biện pháp an toàn trong suốt quá trình vận chuyển. Các hãng tàu phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn quốc tế như quy tắc IMDG (International Maritime Dangerous Goods), bao gồm việc sắp xếp, lưu trữ và vận chuyển hàng hóa trong điều kiện an toàn nhất có thể.

• Đóng gói hàng hóa: Mỗi loại hàng hóa nguy hiểm đều có quy định riêng về cách đóng gói để đảm bảo không gây nguy hiểm trong quá trình vận chuyển. Việc đóng gói phải đảm bảo hàng hóa được bảo vệ khỏi va đập, nhiệt độ, độ ẩm, hoặc các tác nhân gây hại khác. Một số hàng hóa yêu cầu sử dụng thùng chứa chuyên dụng, được gia cố để chịu được các điều kiện khắc nghiệt trên biển.
• Xử lý tình huống khẩn cấp: Các hãng tàu phải có kế hoạch và quy trình cụ thể để xử lý tình huống khẩn cấp, như cháy nổ hoặc rò rỉ hóa chất, trong suốt quá trình vận chuyển. Nhân viên tàu cần được đào tạo về các biện pháp ứng phó khi xảy ra sự cố và sử dụng các thiết bị an toàn, phòng cháy chữa cháy.

Hậu quả khi không tuân thủ quy định

Việc không tuân thủ các quy định pháp luật về vận chuyển hàng hóa nguy hiểm có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn đe dọa đến an toàn con người và môi trường. Hàng hóa nguy hiểm nếu không được xử lý đúng cách có thể gây ra các tai nạn như cháy nổ, ô nhiễm môi trường biển, hoặc thậm chí là mất mát lớn về người và tài sản.

Hậu quả khi không tuân thủ quy định

Những doanh nghiệp không tuân thủ quy định có thể đối mặt với việc hàng hóa bị giữ lại tại cảng, kéo theo chi phí lưu bãi tăng cao, chậm trễ trong quá trình giao hàng, và nguy cơ bị phạt nặng từ phía cơ quan chức năng. Do đó, việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vận chuyển hàng nguy hiểm là trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi doanh nghiệp để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong chuỗi cung ứng.

Kết luận

Vận chuyển hàng hóa nguy hiểm bằng đường biển đòi hỏi sự chuyên nghiệp, trách nhiệm cao và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng về giấy tờ, lựa chọn đúng hãng tàu và tuân thủ các biện pháp an toàn là điều kiện tiên quyết để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo hàng hóa được vận chuyển đến nơi một cách an toàn.